Ngành sản xuất chè và bài toán xây dựng chuỗi giá trị

Là quốc gia xuất khẩu chè đứng thứ 5 trên thế giới, nhưng chè Việt Nam không hề có thương hiệu, cũng vì thế mà giá trị đạt thấp.

Chất lượng chưa bảo đảm, tìm thị trường dễ tính
Theo Cục Xuất Nhập khẩu (Bộ Công Thương), 10 tháng đầu năm 2018 lượng chè xuất khẩu (XK) đạt 104 nghìn tấn, trị giá 173 triệu USD, giảm 9,8% về lượng và 6,8% về giá trị so với cùng kỳ năm 2017.

Hiệp hội Chè Việt Nam cho biết, cả nước hiện có khoảng 130.000ha chè, là quốc gia XK chè đứng thứ 5 thế giới, xuất khẩu chè vào hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ, hơn 500 cơ sở sản xuất chế biến. Nhưng xét về giá trị, giá chè XK của Việt Nam thuộc diện thấp, chỉ bằng 60-70% giá chè thế giới.

Xây dựng chuỗi giá trị sản xuất-chế biến-cung ứng… và hình thành vùng nguyên liệu lớn để nâng cao giá trị và xây dựng thương hiệu chè Việt.

Theo Cục Thống kê Thương mại Đài Loan, Việt Nam là nhà cung cấp lớn nhất mặt hàng chè tới thị trường này trong 8 tháng đầu năm 2018, đạt 11,9 nghìn tấn và 18,5 triệu USD, tuy chiếm tới 56,7% tổng khối lượng, nhưng chỉ chiếm 17,4% giá trị do giá chè của Việt Nam thấp.

Ông Trần Xuân Thanh -chủ một doanh nghiệp nhập khẩu chè Việt Nam vào Nga gần 20 năm nay, cho biết: Tại Nga -một trong những thị trường XK chè lớn của Việt Nam, không nhiều người biết đến chè Việt dù họ vẫn đang dùng đồ uống này. Nguyên nhân là vì chè Việt Nam phần lớn xuất khẩu thô, chưa xây dựng được thương hiệu để gia tăng giá trị.

Theo các chuyên gia, cách thức trồng-chế biến chè hiện không tuân thủ tiêu chuẩn, không đảm bảo an toàn thực phẩm. Phần lớn chè Việt vẫn chủ yếu XK sang các thị trường dễ tính, rất ít sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng vào các thị trường yêu cầu chất lượng cao như EU, Mỹ.

Vấn đề lớn nhất của ngành chè hiện nay là liên kết xây dựng vùng nguyên liệu và đẩy mạnh chế biến, sản xuất ra những sản phẩm chè sạch, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người dùng. Bà Nguyễn Thị Ánh Hồng -Phó Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam, cảnh báo: Vấn đề thuốc bảo vệ thực vật cũng đang là rào cản trong XK chè, do vậy cần phải kiểm soát chặt việc buôn bán thuốc bảo vệ thực vật.

Cần mở những chiến dịch quảng bá, trong đó khai thác những câu chuyện lý thú về lịch sử trồng chè và văn hóa thưởng trà của người Việt.

Việc sử dụng thuốc trừ sâu bệnh cho chè ở nhiều nơi còn khá tuỳ tiện. Những năm trước, đã có hàng tấn chè bị bạn hàng trả về do hàm lượng tạp chất và các chất không đạt tiêu chuẩn.

Đó là chưa kể tình trạng cạnh tranh thu mua nguyên liệu thường xuyên xảy ra, dẫn đến sản xuất, kinh doanh chè không ổn định và giá cả bấp bênh. Điều này vô tình làm giảm uy tín chè Việt.

Vẫn là câu chuyện sản xuất lớn
Theo các chuyên gia, doanh nghiệp (DN) sản xuất và xuất khẩu chè cần đầu tư sâu hơn nữa vào phát triển chuỗi giá trị ngành hàng chè, đặc biệt là quan tâm sát sao đến vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm. Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng cần mở những chiến dịch quảng bá, trong đó khai thác những câu chuyện lý thú về lịch sử trồng chè và văn hóa thưởng trà của người Việt.

Bên cạnh đó, ngành chè cần phải mở rộng và tìm kiếm thị trường XK mới. Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NN&PTNT) dự báo: Lượng NK và tiêu dùng chè của Ảrập Xêút có xu hướng tăng liên tục trong những năm gần đây và được dự báo sẽ tiếp tục tăng trong những năm tiếp theo. Đến năm 2021, lượng tiêu thụ chè của nước này được dự báo sẽ đạt khoảng trên 22 nghìn tấn, là cơ hội tốt để các DN Việt Nam xúc tiến XK chè sang thị trường này.

Ông Peter Goggi -Chủ tịch Hiệp hội Chè Mỹ cho biết: “Mỗi năm người Mỹ chi hơn 80 tỷ USD cho các sản phẩm chè. Đây được xem là thị trường tiềm năng cho sản phẩm chè đặc sản cao cấp của Việt Nam”. Tuy nhiên, các chuyên gia chè quốc tế nhấn mạnh: Mỹ là thị trường khó tính, có tiêu chuẩn cao về chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm.

Trong 5 tháng đầu năm 2018, trị giá nhập khẩu chè của Mỹ từ Việt Nam vẫn còn thấp trong tổng nhập khẩu của Mỹ, chỉ chiếm vỏn vẹn 2%. Con số này ghi nhận đã tăng so với thị phần 1,6% của cùng kỳ năm 2017.

Ông Nguyễn Đức Thu -Công ty TNHH Phong Giang (Lâm Đồng), cho biết việc liên kết với người dân, tạo vùng nguyên liệu vẫn chưa tới nơi tới chốn, nên các DN gặp khó khăn trong quá trình sản xuất, kinh doanh do không chủ động được nguồn nguyên liệu đầu vào.

Bà Nguyễn Thị Hiền -Chủ tịch HĐQT CTCP chè Hà Thái, kiến nghị: Chính quyền địa phương cần quan tâm hơn nữa đến các DN dám mạnh dạn đầu tư theo hình thức liên kết, giúp DN xây dựng được vùng nguyên liệu đảm bảo an toàn. DN có trách nhiệm đầu tư và kiểm soát đầu vào, còn nông dân nghiêm túc thực hiện quy trình kỹ thuật nâng cao chất lượng nguyên liệu.
P.Phước Vinh -Langmoi.vn