Ngành mía đường: Chuẩn bị gì khi thuế nhập khẩu về 0%

Từ ngày 1/1/2020, hạn ngạch nhập mía đường từ ASEAN chính thức được xoá bỏ và mức thuế suất nhập khẩu (NK) về 0% theo đúng cam kết của Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA). Ngành mía đường Việt Nam đã làm được những gì và sẽ làm những gì từ nay đến thời hạn đó.

Ngổn ngang trăm mối
Để nâng cao sức cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập, Hiệp hội mía đường Việt Nam kiến nghị cần cơ cấu lại sản xuất nhằm giảm chi phí sản xuất, hạ giá thành mía nguyên liệu mà người nông dân vẫn có lãi. Đồng thời cơ cấu lại công nghiệp chế biến đường theo hướng đa dạng hóa sản phẩm, hình thành chuỗi giá trị sản phẩm nhằm giảm chi phí sản xuất, hạ giá thành sản phẩm, đủ khả năng cạnh tranh.

Theo các chuyên gia, 75-80% giá đường phụ thuộc giá mía, muốn hạ giá mía phải giảm chi phí và nâng cao năng suất. Việc giảm chi phí bắt nguồn từ đầu vào, vật tư, công lao động…. Để giảm chi phí nhân công thì phải cơ giới hoá, có cánh đồng lớn.

Trong khi đó, diện tích đồng ruộng Việt Nam bình quân chỉ ở mức 0,3ha-0,5ha/hộ, cần phải dồn điền đổi thửa thành những cánh đồng lớn mới có thể áp dụng cơ giới hoá. Năng suất mía phụ thuộc giống mía, phương thức canh tác cũng như quá trình thâm canh. Ví dụ, trồng mía có áp dụng tưới thì năng suất tăng 15-20% là chuyện bình thường, song phải đầu tư hồ chứa, dàn tưới, máy bơm….

Ngành sản xuất mía đường gặp nhiều khó khăn trong cuộc cạnh tranh của sản phẩm nhập khẩu.

Ông Phạm Quốc Doanh -Chủ tịch Hiệp hội mía đường Việt Nam, cho biết: “Ngay từ bây giờ, Hiệp hội đã phải theo dõi tình hình NK đường, tác động của việc NK đường cũng như tình hình đường lậu tới ngành sản xuất mía đường trong nước. Đặc biệt, năm 2020, Hiệp hội sẽ theo dõi sát sao để đến cuối năm 2020 có thể nắm rõ các thông tin về lượng NK, giá cả NK, mức độ ảnh hưởng tới sản xuất mía đường trong nước, từ đó có những kiến nghị phù hợp về biện pháp phòng vệ”.

Công thức mía-nấm và bài toán gia tăng năng suất
Tại buổi làm việc với Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Nguyễn Xuân Cường hồi đầu tháng 4/2019, đại diện lãnh đạo Hiệp hội mía đường Việt Nam báo cáo: Với cơ cấu sản phẩm hiện tại, sản phẩm đường làm ra trong nước không đủ sức cạnh tranh với đường của các nước, nhất là Thái Lan.

Chính vì thế, câu chuyện cơ cấu lại công nghiệp chế biến đường theo hướng đa dạng hóa sản phẩm, hình thành chuỗi giá trị sản phẩm nhằm giảm chi phí sản xuất, hạ giá thành sản phẩm, đủ khả năng cạnh tranh đã được đặt ra với mục tiêu phấn đấu giá thành đường dưới 10.000 đồng/kg. Theo hướng đi này, các doanh nghiệp bên cạnh sản xuất các loại đường, sẽ phát triển thêm các sản phẩm: Điện sinh khối từ bã mía, nhiên liệu sinh học….

Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường chỉ đạo: Nên tận dụng bã mía để làm giá thể nấm, đây là một hướng tiếp cận mới cần được phát triển, với các minh chứng thành công về mô hình làm nấm ở Vĩnh Phúc, Lâm Đồng. Các doanh nghiệp nên sang Nhật Bản học hỏi về công nghệ, nhập giống gốc về và ngành mía đường phải có Viện chuyên sâu về lĩnh vực này.

Theo Bộ trưởng Cường, việc dùng bã mía làm giá thể nấm rất tốt, sau bã có thể làm phân. Đặc biệt, nấm sẽ là sản phẩm tiềm năng, trong 10 năm nữa chưa sản xuất đủ. Để nâng cao sức cạnh tranh cho ngành mía đường, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho rằng phải giảm giá thành tối đa ở tất cả các khâu, nâng cao giá trị tối đa cho các nhóm sản phẩm.

Về phía Bộ sẽ đồng hành cùng Hiệp hội và doanh nghiệp để thúc đẩy sản xuất giống 3 cấp, đáp ứng đủ giống cho nông dân trồng, qua đó nâng cao năng suất trồng mía của Việt Nam lên 90-100 tấn/ha, thay vì 50-60 tấn như hiện nay.

Nhà máy điện của Công ty TNHH công nghiệp KCP VN đang giúp nông dân vơi nỗi lo với giá mía đường.

Khi ngành điện cứu giá cho cây mía
Gia Lai và Phú Yên được xem là thủ phủ mía đường của VN với tổng diện tích lên đến hơn 60.000ha. Nhiều nông dân cho biết giá mía giữa tháng 3-2019 ở Gia Lai và Phú Yên trung bình 720.000-760.000 đồng/tấn. Với giá này nông dân không có lãi, thậm chí bị lỗ nếu năng suất đạt dưới 70 tấn/ha, nhiều hộ trồng mía đã chuyển sang trồng sắn.

Nhưng ở các huyện Phú Hòa, Sơn Hòa và Đồng Xuân (tỉnh Phú Yên), nông dân lại bán được mía với giá từ 820.000-860.000 đồng/tấn. Ông Rơ Chăm Y Nem đang thu hoạch 4ha mía ở xã Ea Chà Rang, huyện Sơn Hòa, cho biết: Bán mía cho Công ty TNHH công nghiệp KCP VN được 840.000 đồng/tấn, cao hơn thị trường chung khoảng 100.000 đồng/tấn. Những hộ ký hợp đồng với Công ty còn được đầu tư phân bón-giống, những hộ trồng mới được tặng ngay 3,5 triệu đồng/ha.

Ông Subbaiah -Tổng giám đốc Công ty KCP VN, thông tin: Công ty vừa sản xuất đường vừa sản xuất điện sinh khối từ bã mía. Nông dân tham gia ký hợp đồng, nguồn thu từ bán điện cho EVN, Công ty chia sẻ hết cho nông dân để họ yên tâm trồng mía. Nếu tới đây Chính phủ tăng giá mua điện, chúng tôi tiếp tục chia sẻ cho nông dân.

Ông Thái Minh Châu -Giám đốc Công ty điện lực Phú Yên, xác nhận: Riêng nhà máy điện sinh khối của Công ty KCP VN đã đóng góp hơn 10% sản lượng điện của toàn tỉnh. Vụ ép mía và phát điện của nhà máy này diễn ra vào mùa khô, trùng với thời điểm nhu cầu sử dụng điện tăng cao và nguy cơ lưới điện gặp sự cố, thiếu điện nên nguồn điện này rất quan trọng.

Theo ông Trần Hữu Thế -Phó chủ tịch UBND tỉnh Phú Yên, sau ba năm vận hành cho thấy mô hình nhà máy đường kèm nhà máy điện sinh khối là hướng đi đúng. Trong khi nhiều nhà máy đường gặp khó khăn, nông dân không sống nổi với nghề trồng mía phải chuyển sang trồng sắn, thì hơn 10.000 hộ nông dân có hợp đồng với Công ty KCP VN vẫn yên tâm trồng mía.

Tới đây Phú Yên sẽ tổ chức đánh giá toàn diện mô hình này để kiến nghị Chính phủ ban hành các chính sách, đặc biệt là tăng giá mua điện để khuyến khích các doanh nghiệp mía đường mạnh dạn đầu tư nhà máy điện sinh khối. Mô hình này có thể sẽ giúp duy trì và phát triển ngành mía đường, cạnh tranh được với đường Thái Lan.
Phạm Phước Vinh -Langmoi.vn