Đáng sợ nhất là chuyện in thơ, trao giải thơ, công bố thơ một cách tràn lan. Từ đây dẫn đến chuyện chạy vào hội, chạy giải, chạy danh. Một nhà văn trẻ nói với tôi rằng: “Em đến khổ với cái ông này, ngày nào cũng nhận được thơ rởm “tống đạt” vào zalo”. Ông không chỉ tống đạt vào zalo của một người mà là hàng trăm người. Lại có cả những bài bình luận, sáo rỗng, khen đến tận mây xanh, khen không biết ngượng mồm!
Chuyện như từ ngày xửa, ngày xưa. Chuyện từ đông sang tây, từ nam sang bắc, từ anh chân trắng tới người có chức sắc đều có thể nhiễm bệnh này.
Lại nói thêm, không chỉ lứa tuổi “ăn chưa no, lo chưa tới” mà cả người trưởng thành đến khi hóa lão rồi vẫn có thể ham hố chuyện này.
Chuyện gì vậy? Thưa rằng, háo danh!
Gần đây, bỗng dưng xuất hiện cái bảng vàng vinh danh của “Hội đồng Thơ Báo Facebook nhân loại”. Có tên tuổi, địa chỉ những người được gọi là “nhà thơ” được vinh danh. Đó là những người “đã có thành tích đóng góp cho nền thơ báo Facebook nhân loại năm 2022”. Nhưng muốn được ghi tên trang trọng trên bảng vàng thì phải đóng góp từ 300.000 đến 400.000 đồng. Ôi trời là sự mất giá của cái gọi là thơ! Cũng có người tặc lưỡi, chả sao cả, ai thích thì cứ mua danh, “thơ đích thực không bao giờ tự nản” (Trúc Thông). Nó đích thị là trò cười, là “hữu danh vô thực”.
Thơ hay, thơ đích thực vốn đẹp và sang trọng. Thơ hay như những hạt muối kết tinh từ lòng biển, nước biển sẽ bay đi, còn lại là vị muối mặn mòi, thứ muối không thể làm giả. Có nhà văn nói giản dị hơn, rằng văn chương như cơ bắp của mình, không năng rèn luyện thì nó cũng bị teo đi. Ngay cả những người được cấp thẻ hội viên các hội văn học, thường thì là “nhà thơ” nhiều nhưng thi sĩ đích thực thì ít. Vậy nên có người lầm tưởng, có người tự phong, tự gắn mác cho mình. Đáng sợ nhất là chuyện in thơ, trao giải thơ, công bố thơ một cách tràn lan. Từ đây dẫn đến chuyện chạy vào hội, chạy giải, chạy danh. Một nhà văn trẻ nói với tôi rằng: “Em đến khổ với cái ông này, ngày nào cũng nhận được thơ rởm “tống đạt” vào zalo”. Ông không chỉ tống đạt vào zalo của một người mà là hàng trăm người. Lại có cả những bài bình luận, sáo rỗng, khen đến tận mây xanh, khen không biết ngượng mồm!
Một thứ háo danh khác đang ồn ào trong dư luận là tình trạng loạn hoa hậu. Thi hoa hậu, nên chứ, tôn vinh cái đẹp là câu chuyện của Việt Nam, của thế giới. Nhưng tổ chức thế nào, quy mô ra sao, tiêu chí xét chọn có đủ sức thuyết phục không? Bàn thảo chưa thấu đáo mà các cuộc thi đã nở rộ như nấm sau mưa. Chưa bao giờ ở nước ta có lắm cuộc thi hoa hậu như bây giờ. Theo báo cáo của ngành văn hóa, năm 2022, cả nước có tới 25 cuộc thi người đẹp, người mẫu được tổ chức. Không làm sao nhớ nổi tên những cuộc thi hoa hậu, tên các hoa hậu được tôn vinh. Lại có cả cuộc thi trùng tên như “Hoa hậu Hòa bình Việt Nam”. Nhà tổ chức thông báo về một cuộc thi hoa hậu: Chúng tôi rất hài lòng, cuộc thi này có những em chiều cao khủng nhất từ trước tới nay: 1,85m; có em vòng hai nhỏ nhất từ trước tới nay: 58cm. Quả là vẻ đẹp hình thể cần thiết lắm, nhưng mới đây, một “quý bà” vừa được “vinh danh” tại Cuộc thi Hoa hậu quý bà Việt Nam toàn cầu 2022 bị chính ban tổ chức thu hồi danh hiệu Á hậu 3 thì cuộc thi nhan sắc kia liệu có ý nghĩa không?
Không chỉ “loạn” danh hiệu hoa hậu mà còn “loạn” nhiều thứ khác: Ngôi sao văn học, ngôi sao âm nhạc, nữ hoàng điện ảnh, nữ hoàng sân khấu… Những ứng cử viên nhiệt tình và kiên nhẫn xếp hàng dài từ ngã ba đến phòng họp của ban giám khảo, kiên trì mãi rồi cũng có ngày được gọi là “tài danh”, “nổi danh”.
Háo danh, suy cho cùng là sự ham muốn, thèm khát một cái tên định vị cho mình, trong mối tương quan của cá nhân với cộng đồng. Thời phong kiến, ở làng xã phải nộp tiền để mua danh, nói hình tượng rằng “muốn đỏ môi thì phải tốn tiền”. Chẳng hạn như “kỳ mục” là danh vị mà làng nào cũng có. Ai đã có chút chức tước như hương trưởng, lý trưởng, phó lý, chánh tổng, phó chánh đã làm được 3 năm mà chưa bị trách phạt thì mới được dự vào hạng kỳ mục. Đương nhiên, vào hạng này rồi thì sẽ được hưởng các bổng lộc khác.
Thế nhưng, các cụ nhà ta cũng dặn rằng, phải coi chừng “mua danh ba vạn, bán danh ba đồng”. Không có danh không sợ, sợ nhất là danh hão, danh suông.
Thời gian như bóng câu qua cửa. Cọp chết để da, người chết để tiếng. Hãy để tiếng thơm cho đời và loại bỏ các loại danh hão. Tôi nhớ đến hai câu thơ của một nhà thơ nổi tiếng: “Ngày mai say tỉnh đều ra đất/ Còn lại vầng trăng lặng lẽ soi”.
