Theo chuyên gia, đã đến lúc xem xét quy định giới hạn trần lãi suất cho vay và giới hạn các loại phí quản lý khoản vay, để cân bằng quyền lợi chính đáng giữa bên vay và bên cho vay.
Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, luật sư Trương Thanh Đức – giám đốc Công ty Luật ANVI – cho rằng nên nhìn lại về đề xuất áp trần lãi suất cho vay tín dụng, không nên để các ngân hàng tự quyết giới hạn.
Không có trần lãi suất vay tín dụng
* Một khách hàng ở Quảng Ninh có thẻ tín dụng của Eximbank với dư nợ ban đầu 8,5 triệu đồng. Sau 11 năm, dư nợ lên hơn 8,8 tỉ đồng, tức gấp nghìn lần. Dư luận quan tâm về cách tính lãi suất, ông nhìn nhận ra sao dưới góc độ pháp lý?
– Theo Bộ luật Dân sự, lãi suất vay do các bên thỏa thuận, nhưng không được vượt quá 20%/năm, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác.
Khi cộng thêm lãi suất quá hạn thì cũng không được quá 30%/năm. Còn theo Bộ luật Hình sự, trường hợp cho vay với lãi suất trên 100% thì phạm tội cho vay lãi nặng.
Tuy nhiên, trần 20% không áp dụng đối với ngành ngân hàng. Theo quyết định số 1125 của Ngân hàng Nhà nước năm 2023, ngân hàng chỉ được phép thỏa thuận lãi suất không quá 4%/năm khi cho vay 5 lĩnh vực ưu tiên như phát triển nông nghiệp, nông thôn; kinh doanh hàng xuất khẩu; phục vụ kinh doanh của doanh nghiệp nhỏ, ứng dụng công nghệ cao hay mua nhà…
Thế là lãi suất cho vay tiêu dùng có thể lên tới bất kỳ con số nào. Chưa kể, lãi suất quá hạn thay vì chỉ được cộng thêm tối đa 10% như quy định chung, thì lại bằng 150% lãi suất trong hạn.
Với vụ Eximbank, có thể họ áp dụng lãi suất kép, cộng gộp, nhập lãi vào gốc hay thường gọi là “lãi mẹ đẻ lãi con”, tính theo từng tháng, nên việc nhảy từ 8,5 triệu đồng lên 8,8 tỉ đồng là hoàn toàn có thể, nếu lãi suất nợ quá hạn khoảng 70%/năm.
* Như vậy, có thể hiểu trần lãi suất cho vay 20%/năm thực tế chỉ được sử dụng nhằm điều chỉnh hoạt động tín dụng phi chính thức, thưa ông?
– Đối với bên ngoài ngành ngân hàng, nếu cho vay vượt quá trần lãi suất 20% là vi phạm, áp dụng lãi quá hạn quá 30%, còn gấp tới 5 lần thì có thể xem xét xử lý hình sự.
Tuy nhiên, toàn bộ điều đó không áp dụng đối với ngành ngân hàng. Do vậy, ngân hàng có thể cho vay với lãi suất 100%, thu lãi quá hạn 150%/năm và đặc biệt tính lãi nhập gốc ra con số rất lớn.
Việc khách hàng phải chịu lãi suất, lãi phạt, và các loại phí như thế nào sẽ được thỏa thuận trong hợp đồng cho vay hay sử dụng thẻ. Tuy nhiên nhiều khi khách hàng cũng không đọc, hoặc đọc cũng không hiểu, do khó hiểu.
Không nên để dùng dằng khoản nợ xấu cả thập kỷ
* Dư luận cũng thắc mắc vì sao ngân hàng lại để một món nợ nhỏ kéo dài đến tận 11 năm như vậy. Trường hợp này có quá cá biệt, thưa ông?
– Thông thường ngân hàng sau khi chuyển thành nợ xấu thì sẽ phải tìm mọi biện pháp để xử lý như phát mại tài sản bảo đảm, bán nợ, khởi kiện và tất toán, xóa nợ, chứ không để dềnh dang tới 11 năm như vậy.
Nếu để xảy ra vụ việc dai dẳng như này, ngân hàng có thu được nợ thì có khi cái mất sẽ lớn hơn. Nói chung, kinh doanh phải chấp nhận rủi ro, dựa trên uy tín và quan trọng nhất là biết cách giữ khách.
Đã đến lúc xem xét quy định trần cho vay tín dụng tiêu dùng
* Vụ việc khách hàng tại Eximbank còn nhiều điểm chưa rõ, cơ quan chức năng đã vào cuộc. Nhưng sẽ có nhiều bài học cho cả ngân hàng và những người xài thẻ tín dụng?
– Vay tiêu dùng qua thẻ tín dụng có nhiều ưu điểm như thuận tiện, đơn giản, kịp thời… Để thu hút người sử dụng, ngân hàng thường phát hành thẻ tín dụng kèm rất nhiều chính sách hấp dẫn.
Tuy nhiên, khách hàng cần lưu ý, dễ chi tiêu quá đà, nhất là lãi suất đối với hình thức vay này bao giờ cũng cao hơn, đặc biệt là lãi suất quá hạn bởi ngân hàng phải dự phòng tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn.
Nếu không may phát sinh những rắc rối, tranh chấp, kể cả khi không dùng thẻ mà vẫn bị ghi nợ, thì phải nhanh chóng xử lý. Nếu không thỏa thuận được với ngân hàng thì phải khởi kiện hoặc trình báo cho cơ quan để giải quyết, chứ không nên thờ ơ, bỏ mặc.
Thêm nữa, cũng cần lưu ý, không trả được sẽ rơi vào danh sách “đen”, có nợ xấu, sẽ bị lưu vết, mất uy tín, mất điểm tín dụng, không tiếp cận được vốn tín dụng.
Cuối cùng, đã đến lúc phải sửa đổi luật, áp dụng thống nhất quy định về lãi suất cho vay đối với mọi thành phần kinh tế, cao thì cùng cao, thấp thì cùng thấp, theo lẽ công bằng, bình đẳng, hợp lý, hợp tình.
* Cảm ơn ông!
