Họa sĩ Mai Thị Kim Uyên sẽ mang triển lãm cá nhân “Những vì sao trong đêm” đến công chúng yêu nghệ thuật TP.HCM.  Triển lãm gồm 54 bức tranh sơn mài chính thức được khai mạc lúc 17h30 ngày 9/9 và kéo dài đến hết ngày 16/9/2025, tại  Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM.

Đây là triển lãm cá nhân lần thứ 2 của Mai Thị Kim Uyên (thường gọi Uyên Mai), sau một số lần triển lãm nhóm tại Gia Lai, Hà Nội, TP.HCM… Năm 2023, Kim Uyên thực hiện triển lãm cá nhân đầu tiên Những cô gái đỏng đảnh tại The World ArtSpace, TP.HCM.

Họa sĩ Mai Thị Kim Uyên sinh năm 1986 tại Núi Thành (Quảng Nam), hiện sống tại Pleiku (Gia Lai), tốt nghiệp Đại học Nghệ thuật Huế, chuyên ngành Sư phạm mỹ thuật. Nhiều năm gần đây, Kim Uyên đã dành trọn vẹn thời gian cho việc sáng tác, song hành giữa sơn mài và sơn dầu, nhưng ngày càng chuyên tâm sơn mài nhiều hơn. Tác phẩm sơn mài của Mai Thị Kim Uyên là sự kết hợp giữa bút pháp của sơn dầu hiện đại và kỹ thuật sơn ta truyền thống, rất tinh tế. Nói nôm na, trong mỗi tác phẩm, chỗ nào cần biểu đạt kiểu sơn dầu thì sẽ dùng sơn ta để vẽ, chỗ nào cần biểu đạt kiểu sơn mài thì sẽ mài rất lớp lang, bài bản. Kỹ thuật kết hợp này rất ít họa sĩ áp dụng, còn đạt đến mức nhuần nhuyễn, giàu biểu cảm và có sức hút như Mai Thị Kim Uyên thì càng hiếm thấy.

Đến với triển lãm sơn mài Những vì sao trong đêm, vẫn là nữ chủ thể số nhiều (những) như triển lãm cá nhân lần trước, với 3 cách tiếp cận điển hình. Đầu tiên, đó là bắt nguồn từ những mạch nguồn cảm xúc riêng tư, tinh tế và các suy tư, triết lý được nhen nhóm, kết tập dần dà, để nuôi lớn thành nữ chủ thể chính của tác phẩm. Nếu xem các tranh như Thinh không, Cô gái và chiếc thang, Về nhà, Bức tường đỏ, Phố đêm, Nắng về, Hạnh phúc là gì…, sẽ thấy ở giai đoạn tư duy này thì những nữ chủ thể còn nhỏ nhắn trước thiên nhiên, trước cuộc đời, cũng như trước suy nghĩ của chính họ.

Thứ hai, khi nữ chủ thể đã định hình, đã khẳng định, thì trở nên bao trùm bức tranh, lấn lướt cả bố cục và câu chuyện xung quanh. Xem những tranh như Tôi đi tìm tôi, Lộng gió, Mũi tên tự do, Giấc mơ màu hồng, Ngoài kia thế giới bao la rộng lớn – bay đi, Life storys, Ánh sáng nơi cuối đường, Mặt trời đỏ, Giấc mơ yên bình, Vân Khánh, Time for me, Đánh thức bình minh, Who I am?…, có thể dễ dàng nhận ra điều này.

Thứ ba, là giai đoạn dần xóa nhòa giữa ngoài và trong, giữa nữ chủ thể và hiện thực, giữa tác phẩm và họa sĩ. Điều này có thể nhận thấy qua các bức như Đi về phía măt trời, Tự do, Tái sinh, Lặng, Chuyển mình, Hồ thu – Autumn lake, Tiếng hát của người đi trồng rừng, Giao thời, Lại nồm, Lao xao xuân thì, Miền nắng gió, Bên nhau thì thầm…

Điều độc đáo là cả 3 cách tiếp cận này không phải diễn ra tuần tự trước sau, mà cùng diễn tiến, nghĩa là họa sĩ thấy tương hợp với cách thức nào thì vẽ với cách thức đó. Nói như họa sĩ Hồ Thị Xuân Thu: “Khi tất cả các tác phẩm của hoạ sĩ Mai Thị Kim Uyên được hiện hữu xếp đồng loạt tại xưởng vẽ, cả phòng tranh mang lại cho tôi một ấn tượng như một dòng chảy của năng lượng sáng tạo”.

Tái sinh

Vân Khánh

Về mặt tâm thức, “dòng chảy của năng lượng sáng tạo” có thể đến từ các mảng miếng, từ các hiệu ứng màu, từ các hình tượng, thậm chí từ chính các tên gọi của bức tranh. Mai Thị Kim Uyên rất đắn đo khi đặt tên tranh, vì lo rằng nó không vừa vặn với ý niệm và triết lý đã đặt để trong suốt quá trình sáng tác. Quả thật vậy, các tên tranh ở đây, dù thi vị và giàu hình ảnh, nhưng cũng chỉ là một tín hiệu để hé cánh cửa hẹp vào cảm quan phức hợp của họa sĩ. Nếu có dịp trò chuyện với Mai Thị Kim Uyên thì sẽ nhận ra điều này, bởi cảm xúc, sự thăng hoa và cả sự gửi gắm vào tác phẩm là rất dạt dào, nhiều ý tứ.

Thanh xuân rực rỡ

Hình tượng nữ tính mà Mai Thị Kim Uyên xây dựng có tính đại diện cho từng giai đoạn, từng cảnh giới mà người nữ trải qua trong cuộc đời, trong tâm thức. Dù có gặp khó khăn gì, thách thức ra sao, thì hình tượng ấy cũng luôn hướng thượng, cũng thăng hoa, cũng lột xác. Như “Mũi tên tự do” đã tìm thấy “Mặt trời đỏ” ở “Ánh sáng nơi cuối đường”; như “Tự do” và “Chuyển mình” đi tìm sự “Tái sinh”… (Các từ trong ngoặc kép là tên tranh của Kim Uyên).

Cho bạn và cho tôi

Nói về triển lãm “Những vì sao trong đêm” của Mai Thị Kim Uyên, Họa sĩ Hồ Thị Xuân Thu bày tỏ: “Lần này bạn ấy trở lại, bạn ấy trưởng thành hơn từ một cái hay của chất liệu sơn dầu mà bạn ấy có được và phát huy qua sơn mài với bút pháp, kỹ thuật mạnh mẽ, nhưng không hề phô trương, mà làm chủ được chuyển động của mạch cảm xúc trong tim. Vì thế tranh ra rất tự nhiên, rất uyển chuyển, không gây cho ta chú ý về bút pháp mà chú ý ở đây là cảm xúc trong tranh: nó không chỉ là cô gái đẹp, mà là cô gái làm chủ theo câu chuyện bạn ấy đang đem đến cho người xem.

 Đi đúng một se-ri, đi đúng một chủ đề, nhưng lại được xâu chuỗi và xoay chuyển với một sự sáng tạo, chọn bố cục khó, nhưng vẫn đem lại cho người xem một sự thuận mắt.

 Bằng sự cố gắng đi từng nấc, từng bước nhỏ, nhưng cũng rất mạnh mẽ và khát khao sống với đam mê của mình.

 Vì trong cuộc sống bạn ấy cũng là một người phụ nữ bình thường, là một người mẹ chăm sóc con cái, chăm sóc gia đình, tích cóp từng chút thời gian để vẽ và sống với nghề. Gần bạn ấy mới biết bạn ấy đã làm việc từ giữa khuya đến sáng hôm sau và có lúc vẽ liền mạch không biết nghỉ ngơi, ăn uống.

Con đường chuyển hóa 

Con đường nguyên sơ

 Xem tranh của bạn ấy, ở đâu đó ta không những thấy mình ở trong đó, không những thấy giới trẻ đang mong muốn điều gì, đang nghĩ gì, mà cả những người bình thường nhất nếu lắng lòng lại, sẽ hiểu được tâm tư tình cảm của thế hệ trẻ, của con cái họ đang trăn trở, đang khao khát điều gì. Tranh được nghệ thuật hoá đời thường, nhưng rất thi vị, như một ly rượu có men đằm thắm.

 Với chất liệu sơn mài của riêng mình, ở đó bạn ấy giãi bày những cảm xúc, những khát khao, những yêu thương có sự trăn trở tới lui của một tâm hồn nhạy cảm trước hiện thực cuộc sống, trước đam mê của mình.

 Chúng ta yêu quý sự thể hiện rất tận tâm của bạn ấy.

 Mong bạn ấy vẫn mãi bước trên con đường với lòng sáng tạo đem tới một giá trị nghệ thuật của cuộc sống như bạn ấy đã và đang thể hiện”.

Đêm tĩnh mịch

Fly or fall

Lộng gió 

Có dịp quan sát quá trình sáng tác của Mai Thị Kim Uyên trong nhiều năm, Tiến sĩ Lưu Hồng Sơn (Bảo tàng Văn hóa các dân tộc Gia Lai) nhận xét: “Tôi tập làm quen với mỹ thuật Tây Nguyên bắt đầu từ những cây cọ nữ. Họa sĩ Hồ Thị Xuân Thu, rồi Mai Thị Kim Uyên… Riêng Uyên, mới triển lãm cá nhân năm 2023, nay lại chuẩn bị ra mắt triển lãm cá nhân mới: Những vì sao trong đêm, gồm 54 bức sơn mài. Trong đó chỉ vài ba bức là kỷ niệm của 1 – 2 năm trước, còn lại đều mới tinh, nhiều bức màu vẫn chưa kịp khô.

 Phố đêm 

Ban đầu tôi cứ ngỡ Kim Uyên là họa sĩ xa lạ với vùng rừng núi nơi cô sinh ra và trưởng thành. Nhưng đến triển lãm này, tranh Uyên lại hiển hiện thăm thẳm một tình yêu hoang dại nồng cháy với Tây Nguyên. Tình yêu ấy không chỉ thể hiện trong cảnh sắc núi đồi, đàn bò, con đường đất đỏ, những bông hoa dại, cánh rừng, mặt trời, dòng suối… Cũng không chỉ thể hiện qua những tên gọi tác phẩm khiến người ta nghĩ ngay đến mảnh đất cao nguyên, mà ngay cả trong những bức tranh muốn giãi bày thổ lộ niềm khát khao thầm kín của người nữ: Mơ, chuyển, thoát, say, chao…

Ánh sáng nơi cuối đường

 Những mảng màu đổ xuống ào ạt như dòng thác đầu nguồn, những nét cọ chạy ngang bay nghiêng như ngọn gió hoang vu phiêu du qua núi đồi bất tận… theo những cảm xúc thanh xuân mãnh liệt, căng tràn đến mức khiến chúng ta có cảm giác các khung tranh muốn bung vỡ. Ở đó, Uyên như muốn ôm lấy, níu giữ lấy những cái đẹp hoang dã, nguyên sơ, thuần khiết của Tây Nguyên đang dần xa rời ngay trước mắt chúng ta.

 Nếu nói hoang dại, hoang dã là linh hồn, cốt lõi của vẻ đẹp Tây Nguyên, thì tranh của Mai Thị Kim Uyên đã chạm đến vẻ đẹp gắn với tự do, cuồng nhiệt, phóng túng, nổi loạn một cách tự nhiên, nguyên sinh, bản năng ấy.

 Ngắm Những vì trong sao đêm còn thấy lấp lánh vẻ đẹp của một thế giới chất chồng những đối cực: ánh sáng – bóng tối, trật tự – hỗn độn, nóng – lạnh, cao – sâu, rộng – hẹp, thô ráp – tinh tế, cứng – mềm, ẩn – hiện, thực – ảo, động – tĩnh… Thật riêng tư. Thật sâu kín. Thật dữ dội. Thật đàn bà”.

 Với 54 tác phẩm tranh sơn mài mang đến cho công chúng yêu nghệ thuật lần này, có thể thấy Mai Thị Kim Uyên đang trong giai đoạn sung mãn và chín muồi, hứa hẹn sẽ còn mang đến nhiều điều ngạc nhiên và thú vị ở tương lai gần.

 

 

Gia Huy  (theo TTV)