Chuỗi triển lãm Hành trình Huỳnh Phương Đông sẽ được khai mạc trong những ngày tháng 3 và tháng 4 tới đây do các bảo tàng, gia đình hoạ sĩ Huỳnh Phương Đông và SANN – The House of Art (Ngôi nhà nghệ thuật) phối hợp tổ chức, nhằm kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước (1975-2025), 100 năm thành lập Trường Mỹ thuật Đông Dương (1925-2025), 100 năm sinh của họa sĩ Huỳnh Phương Đông (1925-2015).

Họa sĩ Huỳnh Phương Đông và vợ 

Chuỗi triển lãm Hành trình Huỳnh Phương Đông sẽ được khai mạc tại 4 địa điểm: Khai mạc tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM ngày 15/3; Dự kiến khai mạc tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam ngày 10/4; Dự kiến khai mạc tại Nhà trưng bày triển lãm thành phố ngày 20/03 và dự kiến sẽ khai mạc tại một địa điểm đặc biệt (sẽ công bố sau),  vào ngày 22/04 và ra mắt bộ sách gồm 10 cuốn, dịp 25/4 – 30/4.

Từ hơn 3.000 tác phẩm (gồm các chất liệu và ký họa), chuỗi triển lãm Hành trình Huỳnh Phương Đông chọn bày hơn 700 tác phẩm ở 4 địa điểm kể trên, sẽ trở thành sự kiện triển lãm quy mô lớn nhất về Huỳnh Phương Đông từ trước đến nay.

Bộ sách Hành trình Huỳnh Phương Đông (dự kiến 10 cuốn) sẽ chọn giới thiệu hơn 2.500 tác phẩm (gồm các chất liệu và ký họa). Chi tiết về bộ sách sẽ thông báo sau.

Họa sĩ Huỳnh Phương Đông (1925-2015) vốn được mặc định là gắn liền sáng tác với kháng chiến và tuyên truyền, nhưng khi đến với chuỗi triển lãm Hành trình Huỳnh Phương Đông thì sẽ thấy không chỉ có như vậy. Giới thưởng ngoạn sẽ được nhìn thấy một Huỳnh Phương Đông đa dạng và đa diện, từ các ký họa phong cảnh thời chiến cho đến ký họa phong cảnh thời bình – xây dựng đất nước, từ những con người trong chiến tranh, đi qua chiến tranh và trở về cuộc sống thường nhật, từ những chuyến đi khắp Việt Nam cho đến các chuyến đi nhiều nước trên thế giới, từ chân dung chỉnh tề cho tới tranh khỏa thân… Có thể nói Huỳnh Phương Đông dành cả cuộc đời của mình chỉ để vẽ và vẽ, lại có ý thức bảo quản tác phẩm, nên ngày nay chúng ta mới có dịp nhìn ngắm lại hành trình hội họa xuyên suốt và thú vị của ông.

Ngay những ký họa chân dung thời chiến, vẽ phe kháng chiến và vẽ các chiến thắng, ông cũng ưu tiên vẽ những lúc ngơi nghỉ bên chiến hào, những khoảnh khắc tâm tình. Các ký họa ấy cho thấy ông có đủ thời gian để hiểu và nắm bắt nhân vật, lột tả được tâm tư, tính cách mỗi người. Không phải ngẫu nhiên mà nhiều ký họa của ông sau này cũng chính là ảnh thờ, khi các nhân vật ấy bị chết trong chiến tranh.

Chuỗi triển lãm lần này bày các tác phẩm xuyên suốt cuộc đời cầm cọ của ông, đặc biệt các chân dung trong đó các thập niên 1960 và 1970, thời chiến tranh ác liệt; các thập niên sau chiến tranh, với sự xúc động gặp mặt, vươn lên trong đời sống. Sau 50 năm hòa bình, giờ xem lại thật xúc động. Sinh thời, trong một bài phỏng vấn, họa sĩ Huỳnh Phương Đông từng nói: “Tôi vẽ chân dung hàng trăm bè bạn và đồng chí… Nhiều bạn bè của tôi hồi đó là những chàng trai, những cô gái còn rất trẻ, nhưng họ vô cùng dũng cảm trên chiến trường. Tôi có trách nhiệm gìn giữ kỷ niệm về họ…”.

Đến với trưng bày ở Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM, chúng ta sẽ thấy mức độ đi của họa sĩ Huỳnh Phương Đông. Ông gần như đi xuyên suốt thời chiến, qua rất nhiều tỉnh thành với mức độ các liệt khác nhau, đi để tìm kiếm những khoảnh khắc ý nghĩa và đáng sống. Khi hòa bình lập lại, ông đi vẽ nhiều nước, từ Liên Xô (Nga), Cuba, Trung Quốc, Lào, Campuchia… cho đến Canada, Pháp, ý… Thậm chí ông còn đi đến những nơi hẻo lánh, còn chưa có đường đi. Nơi đây, ngoài các phẩm, người xem còn thấy các kỷ vật, thư từ khác.

 

Tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam là những tác phẩm mà gia đình cùng với SANN – The House of Art mang ra làm công tác bảo dưỡng, phục chế. Người xem sẽ thấy một Huỳnh Phương Đông của đa chất liệu, của các ký họa của lớp mỹ thuật trong chiến khu, của các tác phẩm đoaạt giải thưởng…

Còn tại địa điểm đặc biệt (sẽ công bố sau) sẽ là những chân dung du kích thời chiến, là chân dung quân nhân và các sĩ quan, tướng tá, là các trận đánh lớn như Bình Giã, La Ngà…

Một điểm nhấn khác của chuỗi triển lãm là tại Nhà trưng bày triển lãm thành phố, nơi SANN – The House of Art sẽ mang đến những câu chuyện thời chiến xúc động, cao cả và nhân văn. Những nhân vật trong tranh đi qua thời chiến về thời bình, những giây phút bình yên của họ, những khoảnh khắc đời thường của họ… càng làm tăng thêm giá trị của hy sinh và hòa bình.

Trong chuỗi triển lãm lần này, người xem sẽ có dịp xem chân dung 8 vị tướng và nhiều văn nghệ sĩ, trí thức nổi tiếng. Được xem một tác phẩm đặc biệt vẽ về Đông Nai từ trên cao, như cách ngày nay chúng ta dùng máy ảnh flycam để quan sát cảnh vật…

Ngoài ra là các tư liệu, bưu ảnh, bưu thiếp, kỷ vật, hiện vật, tranh cổ động, tem thư… để hiểu thêm về bối cảnh sống và tâm tình của Huỳnh Phương Đông.

Bên cạnh đó, những chia sẻ của vợ con Huỳnh Phương Đông cũng là những thông tin quý giá cho báo giới.

Trong hoàn cảnh còn nhiều hạn chế về thiết bị ghi hình tân tiến (máy quay phim, chụp ảnh…) thì những ký họa của Huỳnh Phương Đông đã ghi lại trung thực cảnh tượng khốc liệt của nhiều trận đánh, những chân dung đầy xúc cảm của đồng chí, đồng nghiệp. Những bức vẽ chân dung chiến sĩ sẽ tự tìm đường về với gia đình của họ…

Trích vài dòng tiểu sử về gia đình Huỳnh Công Nhãn (tức hoạ sĩ Huỳnh Phương Đông):

Ngày 7/10/1957, ông khai kết hôn tại Ban đại điện Hành chính khu phố 2, TP. Hà Nội. Họ, tên người chồng: Huỳnh Công Nhãn. Nghề nghiệp: Cán bộ quân đội (Họa sĩ). Họ, tên người vợ: Lê Thị Thu. Nghề nghiệp, chổ ở người vợ: Y tá, Ty Y tế Phú Thọ.

Sau khi kết hôn, ông bà không có điều kiện sống gần nhau. Ông vẫn tiếp tục công tác trong quân ngũ tại Hà Nội. Bà công tác tại Ty Y tế tỉnh Phú Thọ. Khi bà về thăm ông sẽ cùng ở Nhà Hạnh phúc (gọi là Chiêu đãi sở, phố Đội Cấn gần làng hoa Ngọc Hà, Hà Nội). Ông bà có ba người con. Con gái đầu lòng Phương Mai sinh năm 1959. Người con thứ hai chào đời vào năm 1963, được đặt tên là Huỳnh Phương Đông, theo tên gọi tàu vũ trụ Phương Đông. Người con thứ ba là cô út Phương Lan. Hòa bình lập lại, gia đình đoàn tụ, sống hạnh phúc, viên mãn.

“Từ sau khi anh ra đi vào năm 2015, gia đình luôn gìn giữ các tác phẩm của anh cẩn thận và xem như báu vật. Tôi và các con luôn khắc ghi trong tâm khảm mình mong mỏi của anh: “Phải giữ lại tranh cho lịch sử, cho nước nhà và cho con cháu. Đừng để người trẻ Việt Nam sau này, muốn xem tranh chiến tranh Việt Nam lại phải qua nước ngoài mới xem được.” Trích lời Bà Lê Thị Thu – Phu nhân họa sĩ

“Đụng tay vào công tác sắp xếp, lưu trữ, tôi và má mới bàng hoàng nhận ra rằng…dẫu cho ngôi nhà này có là một không gian lớn nhất trong cuộc đời của ba, thì nó vẫn là chưa đủ, vẫn quá nhỏ bé so với công trình đồ sộ mà ông đã làm. Thấy vậy, tôi càng thương và phục ông hơn.” – Trích lời anh Huỳnh Phương Đông – con trai họa sĩ.

HÀNH TRÌNH HUỲNH PHƯƠNG ĐÔNG (1925–2015)

Những Mốc Thời Gian Nổi Bật

1925

HOẠ SĨ HUỲNH CÔNG NHÃN (BÍ DANH HUỲNH PHƯƠNG ĐÔNG)

• Sinh ngày: 22.4.1925 tại Bình Hòa, Gia Định

Nguyên quán: xã Kế An, huyện Kế Sách, tỉnh Sóc Trăng

1933

• Từ Gia Định về Sóc Trăng sinh sống

1941 – 1945

HỌC TẠI TRƯỜNG MỸ NGHỆ THỰC HÀNH GIA ĐỊNH

• Tháng 1945

Gia nhập Hội Thanh Niên Tiền Phong, hoạt động tại Sóc Trăng

1946 – 1947

HOẠT ĐỘNG BÍ MẬT Ở KHU VỰC SÀI GÒN – CHỢ LỚN

Thực hiện nhiệm vụ rải truyền đơn, vẽ tranh cổ động và phát hành báo “Tiến Lên”.

1947 – 1949

HOẠT ĐỘNG TRONG KHU CĂN CỨ RỪNG SÁC, PHÍA ĐÔNG NAM SÀI GÒN

Tham gia lực lượng Bình Xuyên

1950 – 1951

• Chiến sĩ hoạt động trong Tiểu đoàn 300 Bà Rịa

• Ngày 21.4.1951

Được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam

1954

TẬP KẾT RA BẮC

• Công tác tại Phòng Tuyên huấn trực thuộc Tổng cục Chính trị Quân đội Nhân dân Việt Nam, Hà Nội.
• Trực tiếp tham gia vào công tác sưu tầm hiện vật, xây dựng nội dung để thành lập Bảo tàng Quân đội (nay là Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam).

1956

THAM GIA TRIỂN LÃM QUỐC TẾ TẠI LIÊN XÔ

• Đi cùng đoàn công tác của Quân đội Nhân dân Việt Nam ra nước ngoài, giới thiệu về chiến thắng Điện Biên Phủ tại Liên Xô và các nước Trung Quốc, Ba Lan, Tiệp Khắc,…
• Tham gia triển lãm tranh của Quân đội Nhân dân Việt Nam tại thủ đô Moskva (Liên Xô cũ)

1957

• Ngày 26.3

THÀNH VIÊN HỘI MỸ THUẬT VIỆT NAM

Hoạ sĩ Huỳnh Công Nhãn là một trong 123 thành viên đầu tiên của Hội Mỹ thuật Việt Nam.

• Ngày 13.10

KẾT HÔN VỚI NỮ Y TÁ LÊ THỊ THU

1957 – 1963

HỌC KHOA ĐIÊU KHẮC TẠI TRƯỜNG CAO ĐẲNG MỸ THUẬT VIỆT NAM

• Sáng tác: Tượng Gieo hạt (1963); Tượng đài Công nhân Nhà máy Xi-măng Hải Phòng (1963)

1963

• Tháng 2.1963

NHẬN QUYẾT ĐỊNH “ĐI B”

Trước khi lên đường, ông viết thư tạm biệt vợ và báo tin sẽ lấy tên con trai Huỳnh Phương Đông làm bí danh hoạt động cách mạng.

“…Và báo tin cho em, anh đã lấy tên con H.P. Đông làm tên anh trong thời gian hoạt động. Em hãy viết thư cho anh bằng tên mới này,…

                                                                   (Ký tên)

Huỳnh Phương Đông”

• Ngày 19.8.1963

Bí mật vượt dãy Trường Sơn vào chiến trường miền Đông Nam Bộ

• Ngày 16.12.1963

Vượt tuyến thành công, nhận nhiệm vụ hoạt động cách mạng tại Trung ương Cục miền Nam, tỉnh Tây Ninh.

1964

ĐẢM NHẬN VAI TRÒ PHÓ PHÒNG HỘI HỌA GIẢI PHÓNG (B11)

• Mở lớp dạy vẽ với khóa đào tạo sáu tháng.

Lớp có 67 học viên, đến từ các tỉnh khu vực Nam Bộ, Cục Tuyên huấn Giải phóng và các cơ quan trung ương.

1965

• Đi thực tế chiến trường: Long An, Củ Chi, Ấp Bắc (Tiền Giang), Bến Tre.
• Ngày 9.6, tham gia Trận Bàu Lách

1966

• Đi thực tế chiến trường Củ Chi, Bình Giã, Bà Rịa.

1967

• Tham gia chiến đấu trận càn Junction City (22.2 – 14.5)
• Góp tranh ký họa trong bộ Ba tập ký họa “MIỀN NAM VIỆT NAM – ĐẤT NƯỚC, CON NGƯỜI”

1968

• Đi thực tế chiến trường Tây Ninh

Ký hoạ “TRẬN PHÍA NAM CẦU CHỮ Y, MẬU THÂN 1968

1969

• Đi thực tế chiến trường tại Ba Thu – Long An.

Tại chiến trường này, Huỳnh Phương Đông suýt hy sinh vì bị máy bay B-52 ném bom xuống, oanh tạc khu vực căn cứ.

1970

• Đi công tác tại Campuchia
• Mở lớp hội họa đào tạo khóa 3 tháng tại chiến trường Đầm Rây (Dangrek, Campuchia) với 25 học viên.

1971

ĐẢM NHẬN CHỨC VỤ TRƯỞNG PHÒNG HỘI HỌA GIẢI PHÓNG (B11)

• Hoạt động tại Trung ương Cục miền Nam

1972

• Hoạt động tại chiến trường Campuchia.

1973

• Hoạt động tại Trung ương Cục miền Nam
• Tháng 4, thực hiện chùm ký hoạ “Lộc Ninh Giải Phóng, 1973”.
• Tháng 5, gặp lại vợ sau 10 năm xa cách.

1974

• Hoạt động tại Trung ương Cục miền Nam,
• Ngày 17.4 thực hiện chùm ký hoạ Khánh Hoà Giải phóng.

1975

ĐẢM NHIỆM CHỨC VỤ ỦY VIÊN THƯỜNG VỤ HỘI MỸ THUẬT VIỆT NAM (1975–1977)

• Ngày 23.3, thực hiện chùm ký hoạ Bình Long giải phóng.
• Ngày 30.4, giải phóng hoàn toàn miền Nam, đất nước thống nhất.
• Ngày 19.5, tổ chức Triển lãm “Hội Hoạ Trong Rừng”tại Câu lạc bộ Lao động, mừng chiến thắng mùa xuân năm 1975.

1977

ĐẢM NHIỆM CHỨC VỤ CỤC PHÓ CỤC MỸ THUẬT – BỘ VĂN HÓA VÀ THÔNG TIN (1977–1988)

• Tháng 10, tham gia Triển lãm tranh về chiến tranh Việt Nam tại thành phố La Habana, Cuba.
• Gia nhập Hội Họa sĩ Việt Nam – Cuba.

1978

• Đi công tác Campuchia những tháng cuối năm.

Tập trung ghi lại những hình ảnh quan trọng khi Việt Nam hỗ trợ Campuchia gấp rút chuẩn bị cuộc tổng phản công tháng 12.1978, giải phóng thủ đô Phnom Penh và kết thúc chế độ diệt chủng Pol Pot.

• Ngày 18.2.1979, Thủ tướng nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam – Phạm Văn Đồng, có chuyến thăm chính thức Campuchia.

Hoạ sĩ Huỳnh Phương Đông có mặt trong sự kiện, ký hoạ nhiều nội dung quan trọng, trong đó nổi bật là tác phẩm “Đón Thủ tướng, 1979”.

1979 NHẬN GIẢI NHẤT TRIỂN LÃM MỸ THUẬT TP.HCM

          Tác phẩm: Bộ ký hoạ Côn Đảo và Ba Son

1981

• Sang thăm Cuba lần 2 trong khoảng thời gian từ tháng 9 tới tháng 10
• Tham gia Triển lãm tranh ký hoạ lịch sử về chiến tranh Việt Nam tại thủ đô La Habana, Cuba.

1892 – 1983

• Dành thời gian về thăm lại các căn cứ cách mạng cũ trên chiến trường miền Đông Nam bộ, thực hiện nhiều ký hoạ phong cảnh, ghi lại sự đổi thay của các vùng đất từng chịu nhiều đau thương do chiến tranh.

1983

ĐẢM NHIỆM CHỨC VỤ ỦY VIÊN BAN CHẤP HÀNH HỘI MỸ THUẬT VIỆT NAM, KHÓA 2 (1983–1989)

1985

NHẬN GIẢI II TRIỂN LÃM MỸ THUẬT TOÀN QUỐC 1985

Tác phẩm: Chiến khu Rừng Sác (Lụa, 60 x 150cm)

1986

• Đi chữa bệnh do phơi nhiễm chất độc dioxin ở Ba Lan từ tháng 10 tới tháng 12. Huỳnh Phương Đông nằm điều trị tại Bệnh viện Nhiệt đới Gdynia, thành phố Gdynia

 1989

• Đi công tác tại Cam-pu-chia

 1990

NHẬN GIẢI III TRIỂN LÃM MỸ THUẬT TOÀN QUỐC 1990

Tác phẩm: Mặt trận phía Nam cầu chữ Y (Sơn mài, 80 x 180cm, xây dựng trên các tài liệu ghi từ 1968)

 1993

THAM DỰ TRIỂN LÃM TRANH CỦA CÁC HỌA SĨ VIỆT NAM VÀ HOA KỲ “NHÌN TỪ HAI PHÍA – AS SEEN BY BOTH SIDES” TẠI MỸ

1993 – 2004

• Có nhiều chuyến đi thực tế tới các tỉnh miền Tây và Đông Nam bộ do Hội Mỹ thuật TP.HCM tổ chức. Ghi lại nhiều ký hoạ phong cảnh như Củ Chi, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp,…
• Tham gia thỉnh giảng tại các trường Đại học Đại học Kiến trúc TP,HCM, Đại học Mở TP.HCM, Đại học Văn Lang, Cao đẳng Văn hoá Nghệ thuật TP.HCM.

2005

• Ngày 19.11, tham gia triển lãm tranh Quê Hương cùng 2 hoạ sĩ trường vẽ Gia Định là Hoàng Trầm và Huỳnh Văn Thuận.

2006

ĐI DU LỊCH CHÂU ÂU

• Tới Pháp, Ý và Canada từ giữa tháng 6 tới tháng 9 thăm các con Phương Mai, Phương Đông và Phương Lan.
• Tháng 11, ra mắt sách “Huỳnh Phương Đông – Góc nhìn chiến tranh và hòa bình” tại Mỹ

2007

NHẬN GIẢI THƯỞNG NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HỌC NGHỆ THUẬT NĂM 2007

Bộ ba tác phẩm:

• Trận Ấp Bắc (sơn dầu, 100 x 200 cm, 1982)
• Trận Bình Giã (sơn dầu, 110 x 230 cm, 1999)
• Trận La Ngà (sơn dầu, 120 x 200 cm, 1993)

 

NHẬN GIẢI III VỀ VĂN HỌC NGHỆ THUẬT, GIẢI THƯỞNG NGUYỄN QUANG DIÊU 2007

2010

• Đi vẽ thực tế tại Đồng Tháp

Ghé thăm lại các khu căn cứ cũ tại xã Mỹ Tân, huyện Cao Lãnh.

2013

• Về thăm lại Trường Vẽ Gia Định, thực hiện phim tư liệu về cuộc đời.

2014

TRIỂN LÃM CUỐI CÙNG

“Huỳnh Phương Đông – Một đời sáng tạo nghệ thuật”

 2015

• Ngày 18.12, HOẠ SĨ HUỲNH CÔNG NHÃN QUA ĐỜI Tại Bệnh Viện Tâm Đức, TP.HCM.

Hưởng thọ 90 tuổi.

2022

• Tháng 4 TRIỂN LÃM BÊN CHIẾN HÀO
• Ngày 10 tháng tư RA MẮT SÁCH “BÍ DANH HUỲNH PHƯƠNG ĐÔNG

2025 CHUỖI SỰ KIỆN NGHỆ THUẬT HÀNH TRÌNH HUỲNH PHƯƠNG ĐÔNG 15/3 – 30/6 TẠI HÀ NỘI VÀ TP.HCM

 

 

Gia Anh (Theo TTV)