Sáng 8/9/2018, tại Hà Nội, Giáo sư Hồ Ngọc Đại, cha đẻ của cuốn sách Tiếng Việt lớp 1-Công nghệ giáo dục với cách đánh vần lạ “ô vuông, hình tròn” đã có buổi trao đổi về chuyên đề Công nghệ giáo dục trong kỷ nguyên 4.0.

Nền giáo dục hiện đại là nền giáo dục chưa từng có
Mở đầu buổi nói chuyện, GS Hồ Ngọc Đại đã dành hơn 30 phút kể về khoảng thời gian đi học tại Nga. Theo vị GS, tại Nga ông đã thu thập được những kiến thức làm nền tảng cho Công nghệ giáo dục sau này mà ông đã dày công nghiên cứu. Dưới đây là tường thuật sơ lược bài nói chuyện của GS.Hồ Ngọc Đại:

Tôi vốn là giáo viên Toán, khi tôi học, tôi học rất thật, nhờ những năm tôi ở Nga đã cho những bài học tôi hoàn toàn tự tin để xử lý những vấn đề giáo dục. Cả đời tôi gắn vào giáo dục và thực sự chắc chắn về những gì đã làm.

Năm 1968, khi sang Liên Xô chứng kiến cuộc nổi loạn của sinh viên, những đổi mới thất bại trong giáo dục. Tôi cho rằng những cái cũ kỹ trong giáo dục chắn chắn thất bại. Một nền giáo dục mới sẽ thành công. Nền giáo dục hiện đại là nền giáo dục chưa từng có, để cho mỗi cá nhân trong xã hội trở thành chính nó, chứ không phải là bản sao của bất cứ ai.

Khi 100% dân cư đi học thì ngôn ngữ đó phải là ngôn ngữ hàng ngày, chứ không phải chỉ ngôn ngữ sách vở. Tức là người học phải nghe, nói được ngôn ngữ hàng ngày và viết được. Ngữ âm và tiếng nói là khác nhau, học sinh của ông không để ý đến nghĩa mà chỉ nghĩ đến âm. Khi chứa nghĩa là từ, nhưng nếu không chứa nghĩa là thành tiếng.

Đời người là duy nhất, không để mất một giây nào
Nguyên tắc sư phạm của tôi là học sinh tự làm nên mọi việc, tức là thầy giao việc, trò làm việc, khi trò làm việc thì thầy theo dõi. Phải dùng những cái tích cực trong cuộc sống để dạy trẻ con, tôi đưa nhiều chuyện vui vào bộ tài liệu để dạy học sinh.

Tôi là Tiến sĩ khoa học về trẻ em, tại sao mọi người lại nói tôi không biết gì về trẻ em? Cái gì tôi viết là vì đất nước, vì tương lai. Học sinh của tôi học có 2 cái quan trọng nhất là vật thật và vật thay thế, vật thật là tiếng nói, âm nghe, chữ chỉ là vật thay thế”.

Cuốn sách tôi dành nhiều tâm huyết và công phu nhất là tiếng Việt 1-Công nghệ giáo dục. Trẻ con rất hồn nhiên và tin người lớn, lớp 1 phải đưa những thứ tốt đẹp vào đó. Mỗi một thời điểm của đời người là duy nhất, anh mất là mất tuyệt đối. Cho nên, tôi phải làm sao cho đời người không mất một giây nào.

Chỉ học tới chứ không cần ôn tập, không tái mù
Tất cả chương trình của tôi không bao giờ ôn tập, phải tận dụng từng giây phút của học sinh. Tôi là người cuối cùng viết lại cuốn Tiếng Việt, để chịu trách nhiệm tôi ký tên tôi. Đi kèm với phương pháp là công nghệ thực thi, đó là công nghệ giáo dục.

Đọc trang 24 là biết được 23 trang trước đứa trẻ đó học thế nào, đọc trang 124 thì tôi biết 123 trang trước nó học thế nào, và cứ như vậy. Chính vì vậy, học sinh học chữ của tôi là chắc chắn không thể tái mù. Chỉ sau 1 năm học là đọc thông viết thạo, đúng chính tả và không thể tái mù.

Một ông Bí thư xã nói với tôi rằng, chỉ mất 5 tháng học sách Tiếng Việt của tôi là có thể viết được đơn, còn cách dạy cũ học hết năm lớp 1 cũng không làm được.

Học kỳ 1 của lớp GS.Toán học Ngô Bảo Châu không học chữ mà chỉ học hình vuông, hình tròn, hình tam giác. Người ta chửi về chữ ô vuông, phê phán nhưng tôi không có để ý và cũng không chấp.

Sứ mệnh giáo dục là tạo ra cái mới chưa hề có
Nêu lại lý do ra đời của trường Thực nghiệm, GS Hồ Ngọc Đại cho rằng, việc này xuất phát từ một lần trò chuyện với cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng về cuộc cải cách giáo dục.

Theo ông, ngày đó, ông góp ý vào cuộc cải cách và dự đoán nó sẽ thất bại khi được cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng hỏi.

Lý do thứ nhất là đề cương cải cách giáo dục thực hiện trong 20 năm chiến tranh, khi thực hiện đã qua thời kỳ đó rồi, nếu vẫn dùng nó thì sẽ thất bại. Thứ hai, cuộc cải cách phải ưu tiên cho những người đã bỏ ngang học tập để vào chiến trường.

Sau đó, tôi có nhận được đề nghị của Thủ tướng ở nhiều cương vị quan trọng nhưng tôi xin dạy lớp 1, với điều kiện cho tôi mở trường Thực nghiệm. Khi tôi mở trường, nhiều người nói làm như thế là phí nhưng tôi tin với việc tôi làm, không có nhiều người giỏi hơn mình.

Thế kỷ 21, một thế hệ chưa từng có trong lịch sử phải có một hệ thống giáo dục chưa từng có trong lịch sử! Phải đổi mới giáo dục! Bỏ chấm điểm để các cháu phát huy thế mạnh, năng khiếu, nó yếu cái nọ nhưng nó mạnh cái kia.

Dạy trẻ thì phải dựa trên cái lý của trẻ
Trẻ con không bao giờ làm điều vô lý, cha mẹ nên căn cứ vào cái lý của trẻ để dạy trẻ, “phải chịu thua” trẻ. Người lớn không nên lấy mình làm khuôn mẫu cho trẻ con, để trẻ được sống hồn nhiên, như nó cần được sống.

Tôi biết không tự làm ra sẽ không có cái để nói nên việc tôi mở trường Thực nghiệm là hành vi trách nhiệm nhất với đất nước. Tôi lấy tư tưởng cá nhân làm cơ bản nên thường bị phản ứng. Chúng ta cứ thích quyền lực, áp bức người khác nên khi có thế hệ mới, lịch sử mới cũng cần có nền giáo dục mới.

Sứ mệnh giáo dục là tạo ra cái mới chưa hề có, không bác bỏ quá khứ, tận dụng quá khứ nhưng nên được hưởng những cái mới, thành tựu mới.

Tôi lắng nghe những đóng góp có ích cho việc của tôi để điều chỉnh. Tương lai của Công nghệ giáo dục là vĩnh viễn.
Tổng hợp