Nhà nghiên cứu tự do Vũ Kim Lộc cho rằng, biểu tượng mặt trời trên mái Khuê Văn Các tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Q.Đống Đa, Hà Nội) bị thủng.

Hình tượng mặt trời khác biệt

Nhà nghiên cứu tự do Vũ Kim Lộc đã không thể an tâm khi nhìn thấy hình tượng mặt trời trên nóc của Khuê Văn Các. Theo đó, ở giữa mặt trời này là một khoảng trống to, có 2 mẩu vật thể đỏ còn dính lại. Ông cho rằng, khoảng trống ở giữa mặt trời trên Khuê Văn Các chắc chắn trước kia đã được bịt kín và 2 vật thể màu đỏ trông như 2 mảnh vỡ – rất có thể là miếng bịt bằng thủy tinh màu đỏ đã bị vỡ còn sót lại. “Với chuyên môn của người nghiên cứu về biểu tượng Mặt trời – Hoa cúc, một tượng trưng vương quyền của các triều đại quân chủ ở VN, tôi nhận thấy đây là vấn đề cần được các cơ quan chuyên môn và quản lý xem xét lại cho thấu đáo về biểu trưng thủ đô của một đất nước hàng ngàn năm văn hiến”, ông Lộc nêu quan điểm.

Ông Lộc cũng cho biết, trước khi đưa ra ý kiến này, ông đã đối chiếu hiện trạng ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám với một số hình tượng mặt trời được thể hiện trên các kiến trúc ở TP.Huế (tỉnh Thừa Thiên-Huế) – kinh đô của triều Nguyễn xưa. Các mặt trời ở nghi môn trước điện Thái Hòa, trên bờ nóc điện Thái Hòa, Ngọ Môn, trên Thái tổ miếu, trên Thọ Ninh cung… đều có hình thức chung giống nhau là một vòng tròn kép có các tia lửa bốc lên. Tuy nhiên, các mặt trời trên di tích ở Huế không có khoảng trống ở giữa như ở Khuê Văn Các. Các hiện vật này ở Huế đều được gắn bịt kín bằng một vật liệu, có lẽ là đá hay thủy tinh rồi được sơn phết lên, tức là mặt trời gồm có 2 bộ phận rời là vòng tròn kép và miếng bịt ở trong.

Quan điểm này của ông Vũ Kim Lộc được khẳng định rõ hơn khi Thanh Niên tìm tới các hình ảnh chụp Văn Miếu – Quốc Tử Giám của người Pháp. Theo đó, tư liệu mới đây được Viện Viễn Đông bác cổ Pháp (EFEO) công bố tại triển lãm Văn Miếu trong sự hồi sinh di sản của Hà Nội giai đoạn 1898 – 1954 cho thấy, hình mặt trời gồm vòng tròn với miếng bịt ở trong, bên ngoài là vòng lửa. Những tư liệu này là hình đen trắng, ở những ảnh chụp vuông góc với Khuê Văn Các cho thấy có một miếng đen trong hình mặt trời.

Một số tư liệu ảnh khác được cho là của nhiếp ảnh gia Pháp Leon Busy lại có màu. Trong các bức ảnh đó, hình tượng mặt trời ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám có miếng tròn ở giữa màu đỏ. Có 3 bức ảnh như vậy và từ các hướng chụp khác nhau. Điều này cũng cho thấy miếng tròn này có 2 mặt đều màu đỏ.

Đã có dự án tu bổ ?

TS Lê Xuân Kiêu, Giám đốc Trung tâm hoạt động văn hóa khoa học Văn Miếu – Quốc Tử Giám, cho biết: “Hiện trạng Khuê Văn Các đúng như bài báo phản ánh (bài báo Băn khoăn hiện trạng hình tượng mặt trời ở Khuê Văn Các đăng trên Báo Thanh Niên online ngày 9.4 – PV). Đây là vấn đề cần quan tâm và phải có sự nghiên cứu cẩn thận. Trong thời gian tới, dự kiến sẽ có dự án tu bổ Khuê Văn Các. Trung tâm sẽ đưa vấn đề này để thảo luận, lấy ý kiến các nhà khoa học trong tổng thể chung nhiệm vụ của dự án”. Mặc dù vậy, trước khi có bài viết của Thanh Niên, lãnh đạo của Văn Miếu – Quốc Tử Giám không biết đến việc biểu tượng mặt trời trên Khuê Văn Các bị… thủng.

Ông Đỗ Đình Hồng, Giám đốc Sở VH-TT Hà Nội, cho biết việc Báo Thanh Niên nêu vấn đề sẽ là cơ sở để sở thực hiện dự án tu bổ Văn Miếu – Quốc Tử Giám tốt hơn. “Cơ quan trực tiếp quản lý sẽ tiếp thu, sắp tới tu bổ sẽ nghiên cứu lấy ý kiến các nhà khoa học”, ông Hồng nói.

Trước đó, ngày 18.10.2022, UBND TP.Hà Nội đã có Quyết định số 3915 gửi Sở VH-TT Hà Nội về việc giao nhiệm vụ lập Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư của các dự án tu bổ, tôn tạo, phát huy giá trị các di tích thuộc TP quản lý. Trong đó, UBND TP.Hà Nội giao Sở VH-TT Hà Nội, UBND các quận, huyện lập báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư các dự án tu bổ, tôn tạo, phát huy giá trị các di tích thuộc TP quản lý, trình thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư theo quy định của luật Đầu tư công.

Quyết định này có kèm theo phụ lục Danh mục dự án di tích cấp TP giao lập báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư. Trong đó, liên quan đến Văn Miếu – Quốc Tử Giám có 4 hạng mục tu bổ, gồm: điện Đại Thành, Khuê Văn Các, cổng chính Văn Miếu và tu bổ tường gạch vồ bao quanh di tích và sân vườn, đường đi khu Văn Miếu. Theo phụ lục này, 2 hạng mục điện Đại Thành và Khuê Văn Các chưa có kế hoạch thời gian cụ thể; 2 hạng mục còn lại dự kiến dự án triển khai sau năm 2025.