16 năm bền bỉ trong hành trình trao quyền cho giới khoa học nữ, đã có 41 nhà khoa học nữ Việt Nam được vinh danh cùng hàng loạt công trình nghiên cứu vươn tầm quốc tế – đó là những dấu ấn khẳng định vị thế của Chương trình L’Oréal – UNESCO Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học (For Women in Science).
Lễ trao học bổng quốc gia là một phần trong Giải thưởng Khoa học danh giá Toàn cầu L’Oreal – UNESCO For Women in Science, được L’Oreal và UNESCO sáng lập từ năm 1989 đã vinh danh hơn 4,700 nhà khoa học trên khắp thế giới, trong đó có đến 7 nhà khoa học nữ tiếp tục nhận giải Nobel lãnh vực Khoa học sau khi nhận giải thưởng nhà khoa học nữ xuất sắc từ L’Oreal- UNESCO For Women in Science.
Lễ trao học bổng quốc gia năm 2025 diễn ra tại Hà Nội ngày 01/12/2025 tiếp tục quy tụ những trí tuệ xuất sắc nhất, những người đang trực tiếp giải quyết các thách thức của nhân loại về biến đổi khí hậu, trí tuệ nhân tạo và an ninh năng lượng.
Giữa bối cảnh thế giới đang chạy đua trong cuộc cách mạng công nghệ và chuyển dịch xanh, vai trò của các nhà khoa học nữ ngày càng trở nên quan trọng. Kể từ khi ra mắt tại Việt Nam năm 2009, chương trình L’Oréal – UNESCO Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học đã kiên định với sứ mệnh tìm kiếm và tiếp sức cho những “viên ngọc” của khoa học Việt, tạo điều kiện để họ hiện thực hóa các ý tưởng táo bạo thông qua chương trình học bổng nghiên cứu khoa học cấp quốc gia.
Ba chủ nhân của học bổng năm 2025 được chọn lựa từ hơn 100 đề án khoa học chính là minh chứng rõ nét nhất cho tiêu chí khắt khe và tầm nhìn chiến lược của chương trình: ưu tiên những nghiên cứu có tầm nhìn khoa học, có tính ứng dụng, tác động trực tiếp đến sự triển bền vững và ba nhà khoa học nữ vừa được vinh danh đã mang tới những lời giải rất cụ thể:
PGS. TS. Tô Thị Mai Hương: Lời giải cho nông nghiệp phát thải thấpBiến đổi khí hậu đòi hỏi nông nghiệp phải thay đổi. PGS. TS. Tô Thị Mai Hương theo đuổi hướng tiếp cận đột phá: dùng công nghệ chỉnh sửa gen chính xác (prime editing) để tăng biểu hiện một số mã gen đặc biệt bằng cách chèn các trình tự tăng cường phiên mã ngắn (STEs). Mục tiêu của chị là tối ưu phân bổ carbon trong cây lúa và giảm dịch tiết rễ. Điều này sẽ tác động tích cực tới hệ vi sinh vật vùng rễ, giúp cắt giảm phát thải mê-tan – loại khí nhà kính mạnh hình thành trong điều kiện kỵ khí ở ruộng lúa. Đây là bước tiến quan trọng để tạo ra giống lúa ưu tú: năng suất cao mà vẫn “nhẹ” khí nhà kính.
PGS. TS. Phạm Kim Ngọc: Lời giải cho AI tiết kiệm năng lượng
Sự bùng nổ của AI đi kèm cơn khát điện năng khổng lồ đã thúc đẩy PGS. TS. Phạm Kim Ngọc tập trung vào nghiên cứu kiến trúc tính toán trong bộ nhớ (In-Memory Computing) để vượt “nút thắt cổ chai” von Neumann. Bằng việc phát triển memristor – thiết bị có khả năng lưu trữ trạng thái analog mô phỏng khớp thần kinh – đặc biệt là trở nhớ tự chỉnh lưu (SRM), nghiên cứu của chị bao quát từ vật liệu đến linh kiện và vi mạch. Đích đến là các hệ thống phần cứng AI tích hợp cao, xử lý song song hiệu quả và tiết kiệm năng lượng, tiến gần hơn với cơ chế học của não bộ con người.
TS. Lê Linh: Lời giải cho bài toán lưu trữ năng lượng
Chuyển dịch năng lượng cần những viên pin tốt hơn. TS. Lê Linh theo đuổi nghiên cứu đầy hứa hẹn của pin Lithium–lưu huỳnh (Li–S) với mục tiêu mật độ năng lượng khoảng 350 Wh/kg và vòng đời dài. Dự án thiết kế chất điện giải lỏng đa chức năng, phối hợp đồng dung môi và phụ gia để hạn chế dịch chuyển polysulfide, ổn định lithium kim loại, từ đó tăng dung lượng và độ bền chu kỳ. Nghiên cứu kết hợp thực nghiệm và mô phỏng này giúp làm rõ cơ chế cải thiện hiệu suất, đồng thời tối ưu điện cực và cấu trúc cell, đưa công nghệ Li–S tiến gần hơn tới ứng dụng đại trà.
Dấu ấn 16 năm vì một nền khoa học bao trùm
Ông Wagih Ahmed, Tổng Giám đốc L’Oréal Vietnam chia sẻ tại sự kiện: “Thế giới cần khoa học, và khoa học cần phụ nữ. Từ năm 2009 đến nay, L’Oreal Vietnam đã bền bỉ thực hiện sứ mệnh tôn vinh và hỗ trợ những nhà khoa học nữ tài năng trên khắp Việt Nam đang ngày đêm nghiên cứu nhằm giải quyết những thách thức lớn nhất của nhân loại qua chương trình học bổng cấp quốc gia và đề cử thành công 3 nhà khoa học nữ cho Giải thưởng Quốc tế danh giá. Chương trình này đã trở thành minh chứng sống động cho thấy khi phụ nữ được trao cơ hội và sự hỗ trợ, họ có thể đạt được những thành tựu phi thường và tạo ra những thay đổi tích cực cho xã hội. Họ là nguồn cảm hứng vô tận cho các thế hệ nhà khoa học trẻ tiếp tục theo đuổi con đường khoa học đầy thách thức nhưng cũng vô cùng vinh quang.”
Ông Jonathan Baker, Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam, khẳng định: “Trong hơn một thập kỷ qua tại Việt Nam, UNESCO và L’Oréal đã luôn đồng hành, dựa trên một niềm tin chung: khoa học là ngôn ngữ chung của nhân loại, là động lực quan trọng cho tiến bộ, và khoa học chỉ có thể phát huy tối đa tiềm năng khi phụ nữ được đại diện bình đẳng và trao quyền để dẫn dắt. Việc hỗ trợ phụ nữ trong khoa học không phải là một hành động mang tính biểu trưng —mà là khoản đầu tư cho tương lai chung của tất cả chúng ta.”
Không chỉ dừng ở mục tiêu vinh danh nhà khoa học nữ tại Việt Nam, chương trình còn là bệ phóng để các nhà khoa học Việt Nam bước ra quốc tế và kết nối với giới khoa học thế giới. Những câu chuyện thành công của PGS. TS. Hồ Thị Thanh Vân và Nguyễn Thị Hiệp (Giải thưởng Quốc tế L’Oreal International Rising Talents năm 2022 và 2018) đã chứng minh rằng: Khi rào cản giới được gỡ bỏ, phụ nữ Việt Nam hoàn toàn có thể dẫn dắt những nghiên cứu tiên phong.
Lễ trao học bổng năm 2025 mở ra cơ hội tiếp tục hành trình nghiên cứu của các nhà khoa học. Từ cánh đồng lúa đến phòng thí nghiệm chip và cell pin, trí tuệ và đam mê của họ đang góp phần định hình một tương lai bền vững hơn cho Việt Nam và thế giới.
Gia Huy (theo TTV)
