Một trong những điểm đặc trưng của kiến trúc Nam Bộ được các nhà kiến trúc sư ngày nay lấy cảm hứng đó là hàng hiên và chòi mát gần gũi với thiên nhiên.
Xuất hiện trong chương trình Kính Đa Chiều chủ đề Giao thoa kiến trúc nhà Nam Bộ, kiến trúc sư Nguyễn Thu Phong có những chia sẻ về nét đặc trưng trong kiến trúc Nam Bộ được khai thác và phát huy trong các công trình ngày nay, đặc biệt là ở khu vực phía Nam. Qua đó toát lên tính cách, nếp sống văn hóa của người dân nơi đây.
Theo nam khách mời, nhiều kiến trúc sư lẫn gia chủ thích sử dụng không gian chuyển tiếp trong các ngôi nhà, đặc biệt là hàng hiên hay những không gian thoáng. Bởi người Việt có văn hóa giao tiếp hàng xóm hay nội bộ gia đình khá thú vị khi có những không gian riêng tư ẩn sâu trong ngôi nhà nhưng cũng có những không gian trung gian hay hàng hiên, mảnh sân để giao tiếp toàn bộ thành viên trong gia đình hay hàng xóm.
Cũng theo kiến trúc sư Nguyễn Thu Phong sự chuyển tiếp giữa mảnh sân, hàng hiên và ngôi nhà là điều kỳ diệu trong thiết kế mà tất cả các nhà thiết kế đều cố gắng khai thác và phát triển. Do đó trong giai đoạn xuất hiện các công trình mang yếu tố thương mại dịch vụ du lịch nằm phát huy bản sắc Nam Bộ, các nhà kiến trúc như Nguyễn Thu Phong luôn khuyến khích các chủ đầu tư khu nghỉ dưỡng, homestay khôi phục lại chính không gian sống của chủ nhân để tìm lại các giá trị tinh thần tuyệt vời dường như bị lãng quên.
“Nhìn về kiến trúc Nam Bộ, ngoài những công trình về hạ tầng cơ sở đô thị quan trọng, cơ bản khác thì người ta vẫn mong muốn tìm thấy chất phóng khoáng, cởi mở, sông nước, tính giao hòa với thiên nhiên, đối thoại qua kiến trúc từ ý niệm của mảnh sân, hàng hiên và ngôi nhà để phát triển lên những không gian kiến trúc có một đặc trưng riêng”, kiến trúc sư Nguyễn Thu Phong bày tỏ.
Một trong những đặc trưng của kiến trúc truyền thống Nam Bộ được các kiến trúc sư ngày nay lấy cảm hứng sáng tạo đó là chòi mát – một không gian nhỏ trong vườn, thường được gia chủ sử dụng để thư giãn hoặc tiếp khách. Chòi mát có thể ở cạnh một hồ câu hay hồ sen, thể hiện tinh thần sống phóng khoáng, gần gũi với thiên nhiên. Đối với những gia đình có điều kiện hơn thì có cả chòi nhậu, nằm tách khỏi nhà một đoạn vừa phải và ở gần nhà bếp để tiện bưng bê đồ ăn.
Theo kiến trúc sư Nguyễn Thu Phong, có những gia đình yêu thích không gian chòi mát thì có thể mở rộng chòi từ một “mâm” lên hai “mâm” và có thể đãi tiệc trong không gian này, kết hợp với hiên và gian nhà chính trong những dịp giỗ chạp hay tụ họp gia đình, bạn bè.
Clip Đặc trưng kiến trúc Nam Bộ: Từ mái hiên đến chòi mát:
Ngoài ra, kiến trúc sư Nguyễn Thu Phong cũng quan sát tại các nhà hàng truyền thống Tây Nam Bộ, bên cạnh kiến trúc đặc trưng thì mọi người hầu như đều mặc áo bà ba hoặc áo dài. Điều này càng tô đậm nét văn hóa của người dân miền sông nước.
Trong một lần ghé nhà hàng Nam Bộ ở Cần Thơ, kiến trúc sư Nguyễn Thu Phong bày tỏ sự bất ngờ khi thấy rất nhiều tum bằng mái lá, được dẫn bằng cầu gỗ qua rạch nước, hàng dừa mà chủ nhà hàng đôi khi không cần kiến trúc sư vẫn quy hoạch được những cái tum ấy.
Kiến trúc sư Nguyễn Thu Phong nhấn mạnh sự nửa úp, nửa mở của hàng mái lá tum che nhóm thực khách mang lại cảm giác vừa kín đáo, riêng tư nhưng cũng vừa thoáng mát. Ngồi trong tum vẫn có thể để ý thấy có những khách khứa đi qua lại bên cạnh nhưng bên ngoài thì cũng không tiện nhìn vào.
Kiến trúc sư Nguyễn Thu Phong chia sẻ: “Thực khách có thể ngồi với cá, hoa, không gian thiên nhiên nhưng vẫn cách biệt với phòng ăn bên cạnh thì đây là một sự sáng tạo trong nghệ thuật ẩm thực, du lịch với không gian kiến trúc đúng bản sắc Nam Bộ. Không quá cầu kỳ, phức tạp nhưng đó là điều được yêu thích bởi chính thực khách, chính người dân Nam Bộ và chính người chủ nhà hàng mong muốn kiến tạo không gian đó. Tôi cảm thấy hạnh phúc vì người làm kiến trúc học được từ chính dân gian và dân gian cũng đã phát huy những tinh thần kiến trúc trong tư tưởng của không gian sống. Bởi vì quan điểm của tôi, kiến trúc tức là chúng ta đang cảm nhận về không gian sống, cảm nhận về việc kiến tạo những không gian đem lại cảm xúc và giá trị khác nhau nhưng vẫn mang lại tinh thần và giá trị của cả vùng đất như trong trường hợp này”, kiến trúc sư Nguyễn Thu Phong bộc bạch.
Không chỉ dừng lại trong lĩnh vực nhà hàng, khách sạn, kiến trúc sư Nguyễn Thu Phong còn nhận thấy kiến trúc Nam Bộ được phát triển mạnh mẽ trong các khu resort nghỉ dưỡng, du lịch, giải trí. Kiến trúc sư Nguyễn Thu Phong lấy ví dụ nếu như các quốc gia phát triển về du lịch trước Việt Nam vài thập niên như Thái Lan, Indonesia làm bungalow trên mặt nước, trong các đảo thiên nhiên thì cách đây hơn mười năm, những resort đầu tiên ở Tiền Giang, Bến Tre cũng bắt đầu xây dựng bungalow và có những hàng hiên nhỏ, cầu khỉ gần gũi thiên nhiên sông nước.
Điều này mang đến cho du khách những trải nghiệm thú vị khi tiếp xúc gần gũi với thiên nhiên miền sông nước. Do đó, dù du khách phải chi trả số tiền lớn nhưng họ lại muốn tìm đến những giá trị đơn sơ, đặc trưng của địa phương, nơi mà họ đến tham quan nghỉ dưỡng.
“Tôi thấy nhiều nhà phát triển kiến trúc và chủ dự án có sự tìm tòi và họ cũng đang nâng cấp một ngôi nhà bình dân, giản dị ven sông của ông bà cách đây 100 năm với những tiện nghi bên trong cùng không gian cảm xúc bởi các chòi mái lá, các nhà và quần thể. Đây là một kho chất liệu rất tốt cho các nhà thiết kế để thúc đẩy hình ảnh kiến trúc Nam Bộ trong việc quảng bá, giới thiệu về bản sắc văn hóa vùng miền với quốc tế. Du khách nước ngoài sẽ cảm nhận được kiến trúc gắn liền ruộng lúa, sát với mảnh vườn và có một khoảng cách xê dịch giữa cảm nhận kiến trúc ra đến không gian sống và từ không gian canh tác, không gian thiên nhiên nhìn về kiến trúc. Tôi cho rằng đây là những điều mà rất nhiều người đang làm, chúng ta nên ủng hộ việc phát huy bản sắc nhận diện về thị giác, về cảnh quan thiên nhiên, kiến trúc, con người trộn lẫn với nhau”, kiến trúc sư Nguyễn Thu Phong bày tỏ.
Kính Đa Chiều là chương trình talkshow sở hữu format mới lạ và đầy hấp dẫn. Mỗi tập phát sóng của Kính Đa Chiều sẽ cùng bàn luận, đối thoại về một chủ đề hoặc một sự kiện đang được quan tâm xoay quanh những câu chuyện về văn hóa. Các khách mời đến với chương trình đều là những nghệ sĩ nổi tiếng, được khán giả mến mộ. Chương trình hứa hẹn mang đến cái nhìn đa chiều thông qua những cuộc đối thoại sâu sắc, thảo luận và chia sẻ quan điểm dưới góc nhìn của người trong cuộc.
Kính Đa Chiều chủ đề tiếp theo Tiếp biến văn hóa tín ngưỡng với sự tham gia của host Lê Hoàng và Tiến sĩ Nguyễn Thanh Phong sẽ được phát sóng vào lúc 20h ngày 28/2/2025 trên kênh VTV9. Chương trình do VTV9 phối hợp cùng Jet Studio thực hiện.
Gia Anh (theo TTV)
